Rośliny lecznicze - drzewa i krzewy
W ostatnich latach, mimo niekwestionowanych osiągnięć współczesnej medycyny, zioła cieszą się coraz większym zainteresowaniem. Wynika to zapewne po części z mody "powracania do natury", jaką można ostatnio zaobserwować. Chcemy żyć w zgodzie z przyrodą, zwracamy większą uwagę na ochronę środowiska, segregujemy śmieci, oszczędzamy energię, preferujemy żywność ekologiczną. W taką postawę idealnie wpasowują się również zioła jako częściowa alternatywa dla sztucznie wytwarzanych medykamentów.
Wierzymy, że to, co pomagało przez setki lat naszym przodkom, pomoże i nam. W większości przypadków zapewne się nie pomylimy - wiele właściwości ziół stosowanych w medycynie ludowej od wieków zostało potwierdzonych badaniami naukowymi. Trzeba jednak pamiętać, że o ile w codziennych, drobnych dolegliwościach zioła mogą przynieść ulgę, to w poważniejszych schorzeniach nie należy nigdy na własną rękę próbować ziołowej kuracji, rezygnując z wizyty u lekarza i leków. Bardzo ważne jest również to, iż związki zawarte w ziołach mogą wchodzić w interakcję z lekami i wywoływać trudne do przewidzenia następstwa. Tak więc jak we wszystkim- również w ziołolecznictwie należy zachować zdrowy rozsądek.
Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie
Mimo iż obecnie mamy dostęp do roślin leczniczych niemal z całego świata, w tym artykule chciałabym się skupić na kilku naszych rodzimych gatunkach drzew i krzewów, które są znane ze swoich pozytywnych właściwości i mogą nam pomóc przy niejednej dolegliwości.
Bez czarny (Sambucus nigra)
Roślina ta, o pokroju krzewu bądź niskiego drzewa jest również znana pod nazwami takimi jak: bez lekarski, bez apteczny, bzowina, hyćka czy bzina. Jej liście mają długość do 30 cm, są nierówno piłkowane i zaostrzone. Nie przebarwiają się jesienią i zielone opadają na ziemię. Bez czarny kwitnie w czerwcu i lipcu, już po rozwinięciu się liści. Kwiaty tej rośliny są białe i zebrane w płaskie pseudobaldachy. Owoce dojrzewają na przełomie sierpnia, września. Są wielkości ziarna pieprzu, czarne, mięsiste i lśniące. Bez czarny jest pospolity na obszarze całego kraju, a jego naturalnym siedliskiem są wilgotne lasy liściaste, zarośla nad brzegami wód lub wilgotne łąki. Często rośnie również w pobliżu siedzib ludzkich.
Rośliny lecznicze w Polsce
Do celów leczniczych stosuje się zarówno kwiaty krzewu, jak i owoce. Rozkwitające kwiatostany zbiera się w czerwcu i suszy w miejscach przewiewnych i zacienionych, a następnie pozbawia szypułek. Dojrzałe owoce są zbierane w sierpniu lub wrześniu, suszone i również pozbawiane szypułek. Kwiaty bzu czarnego mają działanie napotne, moczopędne, wykrztuśne, a zewnętrznie również przeciwzapalnie.
W związku z tym, napar z kwiatów można stosować jako środek napotny przy gorączce, jak również przy leczeniu nieżytów oraz stanów zapalnych dróg oddechowych, przy chorobach reumatycznych, dolegliwościach nerek, do płukania jamy ustnej i gardła, do okładów w zapaleniu spojówek i brzegów powiek, zapaleniu skóry, wypryskach i oparzeniach. Owoce bzu czarnego charakteryzują się właściwościami przeczyszczającymi, podobnie jak kwiaty działają napotnie i moczopędnie, a także przeciwgorączkowo, przeciwbólowo, rozkurczowo i odtruwająco. Przetwory z owoców stosuje się do leczenia migreny, biegunki, nerwobólów, chorób reumatycznych, neurologicznych, jak również przy zaburzeniach przemiany materii.
Polskie zioła lecznicze
Uwaga! Mimo swoich leczniczych właściwości, bez czarny zawiera sambunigrynę - glikozyd cyjanogenny, który jest toksyczny- powoduje mdłości oraz wymioty. Substancja ta jest obecna praktycznie we wszystkich częściach rośliny, jednak rozkłada się w wysokiej temperaturze podczas gotowania, dlatego ważne jest odpowiednie przetworzenie surowej rośliny.
Brzoza (Betula sp.)
Każdy dobrze zna to drzewo o nieprzeciętnej urodzie, z charakterystyczną białą korą i drobnymi, trójkątnymi listkami. Jednak nie tylko brzoza brodawkowata, do której odnosi się ten opis jest wykorzystywana w ziołolecznictwie. Również brzoza omszona, o nieco innym wyglądzie posiada właściwości lecznicze. Ta ostatnia rośnie w wilgotnych siedliskach: nad brzegami rzek, torfowiskach, podmokłych łąkach i charakteryzuje się miękko owłosionymi, pozbawionymi brodawek gałązkami oraz matowo-białą korą bez głębokich spękań.
Z kolei dobrze znana brzoza brodawkowata posiada na młodych gałązkach, jak sama nazwa wskazuje- brodawki, czyli kropelki żywicy wydzielane przez małe tarczowate gruczoły. Kora młodych drzew ma kolor brązowy i dopiero w miarę starzenia się drzewa staje się biała. Występuje w przeciwieństwie do swojej kuzynki na glebach suchych. Zalicza się ją do gatunków pionierskich, które jako pierwsze wkraczają na tereny pozbawione roślinności, co jest związane z faktem, iż brzoza brodawkowata produkuje bardzo duże ilości nasion, które dzięki niewielkim rozmiarom i skrzydełkom są rozsiewane przez wiatr na znaczne odległości.
Lecznicza roślina
Szerokie zastosowanie lecznicze posiadają liście brzozowe. Są wykorzystywane w niektórych schorzeniach dróg moczowych związanych ze zmniejszonym oddawaniem moczu, w przewlekłym zapaleniu nerek, przy zmniejszonym wydalaniu kwasu moczowego i moczanów oraz w kamicy nerkowej. Przetwory z liści brzozy przyspieszają usuwanie z moczem i potem szkodliwych produktów przemiany materii. Stosuje się je również w przypadku trądziku młodzieńczego, łojotokowego zapalenia skóry, łuszczycy. Ponadto liście brzozy znajdują zastosowanie przy chorobie reumatycznej, zwłaszcza w stanach przewlekłych u osób w podeszłym wieku.
Wyciąg z liści i pączków brzozy jest używany jako dodatek do szamponów i płynów do kąpieli, ponieważ likwiduje łupież, wzmacnia włosy i oczyszcza skórę. Kora brzozy zawdzięcza swój kolor betulinie, która jest aktywnym związkiem o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwwirusowych, przeciwbakteryjnych oraz żółciopędnych. Kora brzozy oczyszcza krew, ułatwia trawienie, przeciwdziała gorączce, obniża poziom cholesterolu we krwi, chroni wątrobę oraz hamuje rozwój komórek nowotworowych. Świeży sok brzozowy, nazywany również bzowiną, który pozyskuje się na wiosnę był znany już Słowianom. Ceni się go za właściwości wzmacniające, regulujące przemianę materii, pozytywne działanie przy kamicy moczowej, zapaleniu nerek i pęcherza.
Dąb (Quercus sp.)
